ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌ های مستقیم

ارزش افزوده ماده ۱۶۹

ارزش افزوده ماده ۱۶۹، در هر فعالیت اقتصادی، مسائل مالیاتی و مالیات‌ها از جمله موضوعاتی هستند که باید به آنها توجه کنید. بسیاری از صاحبان کسب و کار که با مسائل مالیاتی مواجه هستند، ممکن است اطلاعات کافی در این زمینه را نداشته باشند. گاهی اوقات قوانین مالیاتی به گونه‌ای پیچیده و طولانی نوشته شده‌اند که برای افرادی که باید آنها را اجرا کنند، سخت و دشوار است تا به طور دقیق آنها را درک کنند. اگر شما دقیق و علاقه‌مند به برنامه‌ریزی برای کسب و کار و درآمد خود هستید، باید با قوانین مالیاتی، از جمله قوانین جدیدترین مالیات های مستقیم، به خوبی آشنا باشید. در اینجا تلاش کرده‌ایم تا درباره ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم توضیحات کوتاهی ارائه دهیم. ماده ۱۶۹ از جمله قوانین پرکاربرد و ضروری است که باید با آن آشنا باشید.

ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم در تاریخ ۱۳۸۰/۱۱/۲۷ توسط دولت به‌منظور شفاف‌سازی اطلاعات اقتصادی و توسعه عدالت مالیاتی تصویب شد. سازمان امور مالیاتی کشور این ماده را در سال ۱۳۹۰ تدوین کرده و از تاریخ ۱۳۹۱/۱/۱ به اجرا درآمد. طبق این ماده، اشخاص حقیقی و حقوقی باید در انتهای هر دوره، فهرستی از معاملات خود را به سازمان امور مالیاتی کشور ارائه دهند.

قانون مالیات ماده ۱۶۹

در سال ۹۴ ماده۱۶۹ در اصلاح قانون مالیات با متن زیر جایگزین شد: «ماده ۱۶۹ مکرر: به سازمان امور مالیاتی کشور اجازه داده می‌شود برای اشخاص حقیقی و حقوقی کارت اقتصادی شامل شماره اقتصادی صادر کند.‌ اشخاص حقیقی و حقوقی که حسب اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به اخذ کارت اقتصادی می‌شوند، مکلف­اند بر اساس دستورالعملی که توسط‌ سازمان مزبور تهیه و اعلام می‌شود، برای انجام دادن معاملات خود صورتحساب صادر و شماره اقتصادی مربوط را در صورتحساب‌ ها و فرم‌ ها و اوراق ‌مربوط درج نموده و فهرست معاملات خود را به سازمان امور مالیاتی کشور تسلیم کنند.

عدم صدور صورتحساب یا عدم درج شماره اقتصادی خود و‌ طرف معامله حسب مورد یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای معاملات دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود مشمول ‌جریمه‌ ای معادل ۱۰‌درصد مبلغ مورد معامله‌ ای که بدون رعایت ضوابط فوق انجام شده است، خواهد بود».

آنچه را در متن قانون مشاهده کردید، بار دیگر مرور می‌کنیم. اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع این قانون بر اساس اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به ثبت‌ نام در نظام مالیاتی می‌ شوند. ایشان مکلف هستند. برای انجام معاملات خود صورتحساب صادر کنند. در صورتحساب‌ها، قراردادها و سایر اسناد مشابه، باید شماره اقتصادی خود و طرف معامله را درج کنند. پس از آن، باید فهرست معاملات خود را به سازمان مذکور ارائه کنند. عملیات صدور فاکتور بایستی به صورت الکترونیکی انجام شود. نکته مهم در این قانون این است که مؤدیان مالیاتی موضوع این ماده موظف‌ اند از سامانه‌ صندوق فروش یا صندوق ماشینی (مکانیزه) فروش و تجهیزات مشابه استفاده کنند.

جرایم ارزش افزوده ماده ۱۶۹

«صادر نکردن صورتحساب یا درج نکردن شماره اقتصادی خود و طرف معامله یا استفاده از شماره اقتصادی خود برای دیگران یا استفاده از شماره اقتصادی دیگران برای معاملات خود، حسب‌مورد مشمول جریمه‌ای معادل ۲درصد مبلغ معامله‌ می‌شود. همچنین عدم ارائه فهرست معاملات انجام شده به سازمان امور مالیاتی کشور از طریق روش‌هایی که تعیین می‌شود، مشمول جریمه‌ای معادل ۱‌درصد معاملاتی می‌شود که در فهرست به آن‌ها ارائه نشده است.

استفاده‌کنندگان از شماره اقتصادی دیگران نسبت به مالیات بر درآمد و همچنین جرائم موضوع این ماده با اشخاصی که شماره اقتصادی آنان مورد استفاده قرار گرفته است، مسئولیت تضامنی خواهند داشت. در مواردی که خریدار از ارائه شماره اقتصادی خودداری کند، خریدار با توجه به مسئولیت تضامنی مشمول جریمه‌ای معادل ۱۰درصد مبلغ معامله خواهد بود.

ارائه نکردن صورتحساب‌های مربوط به خریدهای اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل موضوع بندهای الف و ب ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم در سال عملکرد و سال بعد از آن که مورد درخواست مأموران مالیاتی قرار گیرد، مشمول جریمه‌ای معادل ۱۰درصد مبلغ صورتحساب‌های ارائه نشده خواهد بود.

ارزش افزوده ماده ۱۶۹

تفسیر ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌ های مستقیم

قبل از ارزش افزوده ماده ۱۶۹ مالیات مستقیم، لازم است به این موضوع بپردازیم که کدام اشخاص مشمول پرداخت این مالیات هستند. به طور کلی، تمام افراد حقیقی که در فعالیت‌های اقتصادی و معاملات شرکت می‌کنند، تمام اشخاص حقوقی که در دامنه اصول قانون مالیات مستقیم قرار دارند، و افراد حقوقی که در دامنه مالیات بر ارزش افزوده مشمول قوانین مالیاتی هستند، موظف به پرداخت مالیات هستند.

حال برای تفسیر ماده ۱۶۹ قانون مالیات مستقیم، باید توجه داشت که تمام فعالیت‌های اقتصادی مشمول پرداخت مالیات هستند. به همین دلیل و با توجه به پیچیدگی‌های موجود در قوانین مالیاتی، ضروری است که تمام افراد با این قوانین آشنا باشند.

مطابق مفاد ارزش افزوده ماده ۱۶۹ مالیات مستقیم و به منظور ارائه اطلاعات اقتصادی شفاف، اشخاص حقیقی و حقوقی موظف هستند در پایان هر دوره مالی، یک فهرست از معاملات انجام شده در واحد کسب و کار خود تهیه کرده و آن را به سازمان امور مالیاتی ارائه دهند. این قانون از تاریخ ۱ بهمن ماه ۱۳۸۰ اجرا شده است.

همچنین، در سال ۱۳۹۴، یک تعریف جدید برای قانون مذکور ارائه شد. مطابق ارزش افزوده ماده ۱۶۹ مالیات مستقیم، سازمان امور مالیاتی کشور مجاز است برای تمام اشخاص حقیقی و حقوقی کارت اقتصادی صادر کند. این کارت اقتصادی باید دارای شماره اقتصادی باشد.

در اصلاحیه قانون مالیاتی کشور در سال ۱۳۹۴، مشخص شده است که اشخاص حقیقی و حقوقی که مطابق اعلام سازمان امور مالیاتی کشور موظف به دریافت کارت اقتصادی هستند، باید طبق دستورالعملی که توسط سازمان اعلام می‌شود، برای معاملات اقتصادی صورتحساب صادر کنند و شماره اقتصادی خود و طرف معامله را در فرم‌ها، صورتحساب و اسناد مربوطه درج کنند و در نهایت این فهرست معاملات راز آن جایی که در صورتحساب شماره اقتصادی درج نشود یا از شماره اقتصادی دیگران استفاده شود، فرد حقوقی یا صاحبان کسب و کار حقوقی موظف به پرداخت جریمه هستند. جزئیات این جرایم به طور دقیق در ادامه توضیح داده می‌ شود.

اشخاص حقیقی و حقوقی چه کسانی هستند؟

قوانین تشویقی ارزش افزوده ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم

به منظور تشویق مودیان به پرداخت مالیات، قوانین تشویقی تدوین شده است. مطابق ماده ۱۶۹ قانون مالیات مستقیم، هزینه‌هایی که برای خرید، نصب و راه‌اندازی سامانه صندوق فروشگاهی (POS) که برای اولین بار استفاده می‌شود، در سال اول استفاده یا سال‌های بعد، قابل کسر از مالیات مستقیم هستند. سامانه POS شامل سخت‌افزارها و نرم‌افزارهای حسابداری می‌شود.

بنابراین، صاحبان مشاغلی که سامانه صندوق فروشگاهی را تهیه کرده و در سایت سازمان امور مالیاتی ثبت می‌کنند، مشمول دریافت امتیازاتی از سازمان امور مالیاتی می‌شوند تا با این تشویق به پرداخت مالیات تشویق شوند.

میزان تشویق برابر با ۱۰ درصد از مالیات اعلام شده توسط مودیان است، با شرط رعایت آیین‌نامه‌های اجرایی، و به مدت دو سال اول از زمان استفاده از سامانه POS برای معاملات. در صورت عدم اجرای این تبصره، جریمه به میزان دو درصد از فروش تعلیق می‌شود.

تکالیف دارندگان کارت اقتصادی چیست؟

با توجه به بند الف و ب ماده ۹۵ قانون مالیات مستقیم، افراد حقیقی و حقوقی موظفند از تاریخ ۱/۱/۱۳۹۱ فهرست معاملات انجام شده خود را بر اساس فصل‌های سال شمسی و حداکثر تا یک ماه پس از پایان هر فصل به اداره امور مالیاتی ارسال کنند. این فهرست باید به صورت الکترونیکی و از طریق پورتال سازمان امور مالیاتی یا در محیط رایانه‌ای ارائه شود.

صاحبان مشاغل که تابع بند الف و ب ماده ۹۵ قانون مالیات مستقیم هستند، شامل موارد زیر می‌شوند:

بند الف: صاحبان مشاغلی که طبق این قانون مکلف به ثبت فعالیت‌های شغلی در دفاتر روزنامه و کل موضوع قانون تجارت هستند و موظف به حفظ و نگهداری دفاتر، اسناد و مدارک مربوط با رعایت اصول و موازین و استانداردهای پذیرفته شده حسابداری می‌باشند.

بند ب: صاحبان مشاغلی که مطابق این قانون موظف هستند فعالیت‌های شغلی خود را در دفاتر درآمد و هزینه ثبت کنند. در این مورد، نمونه‌های دفاتر توسط سازمان امور مالیاتی تهیه شده و در دسترس قرار می‌گیرد.

ارزش افزوده ماده ۱۶۹

شماره اقتصادی چیست؟

با توجه به اهمیت بخشی که در ماده ۱۶۹ مرتبط با ارزش افزوده ذکر شده است، بایستی با دقت به معنای واقعی آن آشنا شویم.

شماره اقتصادی یک شماره یکتا در سازمان امور مالیاتی کشور است که به تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی اختصاص داده می‌شود. طبق قانون مذکور، همه افرادی که در بند الف و ب ماده ۹۵ مشمول هستند، موظفند برای دریافت کارت اقتصادی و شماره اقتصادی اقدام کنند. این کارت و شماره اقتصادی برای شناسایی و ثبت اطلاعات مالی و تجاری اشخاص استفاده می‌شود.

به طور کلی، شماره اقتصادی دارا بودن یک شناسه منحصر به فرد است که به صاحبان مشاغل و شرکت‌ها اجازه می‌دهد در قراردادها، صورتحساب‌ها و سایر اسناد تجاری آن را درج کنند. این شماره اطلاعات مهمی را از جمله نام شرکت، آدرس، نوع فعالیت و وضعیت مالی شرکت را فراهم می‌کند. با درج شماره اقتصادی در اسناد تجاری، امکان تشخیص و ارتباط با اشخاص مرتبط با معاملات و تعاملات تجاری فراهم می‌شود.

نحوه ثبت نام برای دریافت کارت اقتصادی

تمام افرادی حقوق و حقیقی که مشمول پرداخت مالیات هستند باید برای دریاقت کارت اقتصادی اقدام کنند. مراحل دریافت کارت اقتصادی به شرح زیر است:

متقاضیان باید به سامانه سازمان امور مالیاتی کشور مراجعه کنند و با تکمیل اطلاعات فردی شماره اقتصادی دریافت کنند و در سامانه ثبت نام کنند. در نهایت درخواست دریافت کارت اقتصادی را ارسال کنند. بعد از انجام این مراحل می‌توانند از شماره اقتصادی برای درج در صورتحساب و قرارداد استفاده کنند.

قوانین تشویقی

«هزینه‌های انجام شده بابت خرید، نصب و راه‌اندازی تجهیزات سامانه فروش یا صندوق فروشگاهی اعم از نرم‌افزار حسابداری و سخت‌افزارهای لازم، از مالیات قطعی‌شده شما در اولین سال استفاده یا سال‌های بعد آن کسر می‌ شود. برای صاحبان کسب‌و‌کارهایی که سامانه صندوق فروشگاهی تهیه و آن را در سایت سازمان امور مالیاتی ثبت می‌کنند، امتیازاتی از طرف سازمان مالیات در نظر گرفته شده است.
معادل ۱۰درصد از مالیات ابرازی عملکرد مؤدیانی که توسط سازمان امور مالیاتی ملزم به استفاده از سامانه‌ صندوق فروش و تجهیزات مشابه شده‌اند، مشروط به رعایت آیین‌نامه اجرائی مربوط، برای مدت دو سال اول بخشوده می‌شود. عدم اجرای حکم این تبصره باعث تعلق جریمه‌ای به‌میزان ۲درصد فروش است».

قانون شامل چه کسانی می‌ شود؟

ارزش افزوده ماده ۱۶۹، تمامی اشخاص حقیقی که معاملات و هر نوع فـعالیت اقـتصادی انجام می‌دهند و همه اشخاص حقوقی که در دامـنه شــمول قـانون مـالیات‌هــای مسـتقیـم و قانون مالیات بر ارزش افزوده قرار می‌گیرند.

تکالیف دارندگان کارت اقتصادی

تمامی اشخاص حقوقی و حقیقی موضوع بندهای الف و ب ماده ۹۵ قانون مالیات‌های مستقیم مکلف‌اند از تاریخ ۱/۱/۱۳۹۱ فهرست معاملات خود را به صورت فصلی (بر اساس سال شمسی)، تا یک ماه پس از پایان هر فصل به صورت الکترونیکی از طریق پورتال سازمان یا در محیط رایانه‌ای، به اداره امور مالیاتی ذیربط ارائه کنند.

ارزش افزوده ماده ۱۶۹

اصطلاحاتی که ممکن است معنی دقیق آن‌ ها را ندانیم:

کارت اقتصادی

کارتی است حداقل شامل نام و شماره اقتصادی که در اجرای مفاد ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم از طرف سازمان امور مالیاتی کشور صادر و در اختیار اشخاص حقیقی و حقوقی قرار داده می‌شود.

شماره اقتصادی

شماره منحصر‌ به‌ فردی می باشد که در سازمان امور مالیاتی کشور، به اشخاص حقیقی و حقوقی اختصاص داده می‌شود. بنا بر ماده ۱۶۹ مکرر قانون مالیات‌های مستقیم، تمامی اشخاص حقیقی و حقوقی که شامل این قانون می‌ شوند، باید در مرحله اول برای دریافت کارت اقتصادی اقدام کنند. برای انجام معاملات و تحویل فهرست معاملات خود به اداره امور مالیاتی، لازم است شماره اقتصادی مربوط به خود و طرف معامله را در صورتحساب‌ ها و فرم‌ ها و اوراق مربوط درج کنید.

اشخاص حقیقی

تمام اشخاص حقیقی موضوع قانون مالیات‌ های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده که هر نوع معامله و فعالیت اقتصادی انجام می‌ دهند.

اشخاص حقوقی، ارزش افزوده ماده ۱۶۹

تمام اشخاص حقوقی موضوع قانون مالیات‌ های مستقیم و قانون مالیات بر ارزش افزوده.

مصرف‌ کننده نهایی

منـظور از مـصرف‌ کـننده نـهایی، شخص حقیقی است که کالا یا خدمات را متناسب با نیاز خود برای مصارف شخصی خریداری و از آن برای عرضه کالا و خدمات به دیگران استفاده نمی‌ کند.

جمع بندی ارزش افزوده ماده ۱۶۹

ارزش افزوده ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌ های مستقیم به موضوع مالیاتی که اشخاص حقوقی یا صاحبان مشاغل موظف به پرداخت آن هستند ارتباط دارد. طبق این قانون، افراد مذکور موظف هستند در نظام مالیاتی ثبت نام کنند و برای انجام معاملات صورتحساب صادر نمایند. در صورتحساب‌ها یا قراردادها، ضروری است شماره اقتصادی طرفین معامله درج شود. در پایان هر فصل، فهرستی از معاملات باید به اختیار سازمان امور مالیاتی قرار گیرد. لازم به ذکر است که اشخاص مشمول این قانون باید از سامانه صندوق فروش یا تجهیزات مشابه برای مودیان مالیاتی استفاده کنند.

بنابراین، ماده ۱۶۹ قانون مالیات‌های مستقیم درباره مالیاتی است که اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل باید پرداخت کنند. آنها باید در سامانه مالیاتی ثبت نام کرده و در هنگام انجام معاملات، صورتحساب صادر کنند. در این صورتحساب‌ها و همچنین قراردادها، شماره اقتصادی طرفین معامله باید وارد شود. در پایان هر فصل، باید فهرستی از معاملات به سازمان امور مالیاتی ارائه شود. افراد مشمول این قانون باید از سامانه صندوق فروش یا تجهیزات مشابه برای مودیان مالیاتی استفاده نمایند.